Μουσείο και γνώση

Περίληψη

Το μουσείο αποτελούσε πάντα ένα περιβάλλον γνώσης και πολιτισμού με μεγάλη να σημασία να παίζουν το μορφωτικό επίπεδο του επισκέπτη και η διαλεκτική σχέση που θα αναπτυχθεί μεταξύ των εκθεμάτων και του κοινού. Το άρθρο αυτό αναλύει ακριβώς τον παιδευτικό ρόλο του μουσείου στην ανθρώπινη κοινωνία και στην δυναμική που αυτό έχει να διαπλάθει στάσεις και συμπεριφορές. Ο χώρος του μουσείου αποτελούσε πάντοτε περιβάλλον γνώσης και κύρους μέσα στο χρόνο- άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο- χωρίς να λησμονούμε ότι ένας από τους βασικότερους σκοπούς του είναι η παροχή ψυχαγωγίας και μάθησης στο κοινό, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες επίσκεψης και τα τεχνολογικά μέσα που το μουσειακό ίδρυμα διαθέτει. Βέβαια, το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο του/της κάθε επισκέπτη/τριας έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο ζήλος που αυτός θα επιδείξει και ο χρόνος ως προς τον «διάλογό» του με τα αντικείμενα σε συνδυασμό με αυτό που έχουν να τού προσφέρουν. Από την απαρχή των μουσείων ως ναών του αρχαίων Μουσών αφιερωμένων στην έρευνα και την γνώση ως σήμερα, οι μουσειακοί χώροι αποτελούν τόπους όπου θεραπεύεται η μάθηση και πραγματοποιείται η προβολή κάθε πτυχής της ανθρώπινης δημιουργικότητας με σκοπό την ψυχαγωγία, την κοινωνική ευρυθμία και την ατομική καλλιέργεια. Όλα αυτά σε συνάρτηση με τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές κ.ά. αλλαγές που συνεχώς βιώνουμε. Με την εμφάνιση του πρώτου Μουσείου κατά τον καιρό της βασιλείας των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, όπου σοφοί αναπαρήγαγαν και φύλασσαν τη γνώση της τότε οικουμένης, περνάμε στα μεσαιωνικά μοναστήρια όπου φυλάσσονταν ανεκτίμητοι πολιτιστικοί θησαυροί και αντιγράφονταν έργα της αρχαίας ρωμαϊκής και ελληνικής γραμματείας και στην εποχή της Αναγέννησης, κατά την οποία τα παλάτια των πλουσίων τραπεζιτών των πόλεων κρατών της διαιρεμένης Ιταλικής χερσονήσου φιλοξενούσαν αξιοπερίεργα και πολύτιμα τέχνεργα. Έπρεπε να περιμένουμε ακόμα λίγους αιώνες ώστε την εποχή του Διαφωτισμού και των νέων επιστημονικών ανακαλύψεων, στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα μουσεία αρχίζουν να αποκτούν μαζικότερο χαρακτήρα και να λειτουργούν ως χώροι ανοιχτής πρόσβασης στο ευρύτερο κοινό. Τότε και υπό την επιρροή των εθνικιστικών ιδεολογιών και την δημιουργία των πρώτων εθνικών κρατών, έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα εθνικά μουσεία που σκοπό είχαν να σφυρηλατήσουν την εθνική ομοψυχία μεταξύ των λαών. Μέσα σε ένα λίγο διαφορετικότερο πλαίσιο σήμερα, οι επιστήμονες των μουσείων έχουν ως βασική αρχή και καθήκον να ξεδιπλώσουν τα νοήματα και τα μηνύματα που τα αντικείμενα φέρουν μορφώνοντας και ψυχαγωγώντας το κοινό τους, χωρίς όμως να αγνοούνται οι κοινωνικές εξελίξεις της εποχής. Η μουσειακή εμπειρία δεν εξαντλείται όμως μέσα στα στενά όρια ενός παραδοσιακού μουσείου. Κάθε πολιτιστικός οργανισμός που μπορεί 

να προσφέρει κάτι το διαφορετικό και εποικοδομητικό στον/στην επισκέπτη/τριά του μπορεί να λάβει την «μουσειακή» ιδιότητα και να προσφέρει πρωτόγνωρες εικόνες και συναισθήματα σε εκείνον. Οι γνώσεις, οι πρωτότυπες εκθέσεις, οι μουσειογραφικές/μουσειολογικές πρακτικές που εφαρμόζονται και (στην περίπτωση σχολικών επισκέψεων) τα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα που λαμβάνουν σάρκα και οστά πριν και κατά τη διάρκεια μιας πολιτιστικής δράσης, αποτελούν σημαντικές παραμέτρους του εκπαιδευτικού μουσειακού ρόλου και πρέπει να γίνονται πάντα σε συνεννόηση και με την καθοδήγηση του υπεύθυνου παιδαγωγού. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να επέλθει αδιαφορία από πλευράς των εμπλεκόμενων μελών και αποκλίσεις μεταξύ σχολικής εκπαίδευσης και μουσειοπαιδαγωγικού προγράμματος. Συνοψίζοντας, μουσείο και σχολείο αποτελούν δύο παραδοσιακούς πυλώνες στις σύγχρονες κοινωνίες παροχής γνώσεων που η μία δεν πρέπει να ανταγωνίζεται την άλλη, αλλά να τη συμπληρώνει.